بازی درمانی
بازی درمانی چیست؟
بازی درمانی شکلی از مشاوره یا روانشناسی کودکان است که از بازی برای تشخیص، جلوگیری یا درمان چالش های روانی استفاده می کند. هرچند بازی درمانی می تواند برای بزرگسالان هم استفاده شود، اما عموما برای روانشناسی و مشاوره کودکان مورد استفاده قرار می گیرد.
اگر از بیرون به آن نگاه کنیم، به نظر می رسد بازی درمانی فقط به معنی تفریح کردن و بازی کردن با اسباب بازی است. هرچند تحقیقات نشان داده اند که اتفاقا بازی درمانی در درمان گستره ی وسیعی از اختلالات ذهنی و مشکلات رفتاری موثر است.
بازی درمانی چگونه است؟
کودکان از مهارت های کلامی و شناختی که برای صحبت کردن در مورد مشکلاتشان به آن احتیاج دارند، بی بهره اند. غم و ناراحی، برای مثال می تواند بسیار پیچیده باشد و کودک ممکن است نتواند افکار و احساساتش را به درستی از طریق کلام و صحبت منتقل کند.
کودکان معمولا احساساتشان را از طریق کردن بازی کردن با عروسک هایشان برونریزی می کنند. کودکی که یکی از عزیزانش را از دست داده ممکن است از یک عروسک به عنوان شخصیتی استفاده کند که ناراحت است چراکه دلش برای دوست از دست رفته اش تنگ شده. یا کودکی که شاهد خشونت در بستر خانواده بوده ممکن است در خانه های اسباب بازی اش یک عروسک بچه را زیر تخت اسباب بازی پنهان کند چراکه در فضای خانه ی اسباب بازی پدر و مادر در حال دعوا کردن با هم هستند.
بسته به نوع بازی درمانی که اعمال می شود، مشاور کودک ممکن است در برخی از نقاط در بازی کودک دخالت کند تا به او برای حل مسئله ای کمک کند. یا مشاورذ کودک ممکن است هنگامی که کودک حین بازی به یک شخصیت کمک می کند تا با احساساتش کنار بیاید، فقط بچه را نظاره و رفتارش را تحلیل نماید.
بازی درمانی می تواند به کودک کمک کند تا :
- اعتماد به نفسش را تقویت کند تا احساس اطمینان بیشتری به خود و توانایی هایش داشته باشد
- مهارت اجتماعی جدیدی را بیاموزد
- مهارت های میان فردی بهتری را بیاموزد
- همدردی و احترام را یاد بگیرد
- یاد بگیرد که احساسات را درک کند وآنها را به شکل درستی ابراز کند
- یادبگیرد تا مهارت های حل مسئله ی بهتری را تمرین کند
- مسئولیت بیشتری در قبال رفتار هایش بپذیرد
بازی درمانی چه مشکلاتی را حل می کند؟
بازی درمانی معمولا برای کمک به کودکان برای حل مشکلاتی استرس زا موثر است. مشکلاتی مانند جا به جایی محل زندگی، بستری شدن در بیمارستان، سوء استفاده جنسی و جسمی، خشونت در خانواده و اتفاقات ناگوار مانند از دست دادن یکی از عزیزان.
بازی درمانی همچنین می تواند برای درمان اختلالات روانی یا مشکلات رفتاری مورد استفاده قرار بگیرد. در زیر به برخی از رایج ترین مشکلاتی که بازی درمانی می تواند در حل آنها موثر باشد خواهیم پرداخت:
- تروما و بحران
- اختلالات اضطرابی
- افسردگی
- بیش فعالی
- اختلال طیف اوتیسم
- غم و اندوه
- مدیریت خشم
- تجاوز
- طلاق
- مشکلات مرتبط با مدرسه
- معضلات اجتماعی
- معلولیت های فیزیکی
- و اختلال یادگیری
روش های بازی درمانی
بسیاری از مشاوران کودک که از بازی درمانی استفاده می کنند در مطبشان اتاقی مخصوص بازی کودکان دارند که پر از اشیاء و اسباب بازی هایی است که می تواند به آنها در روند بازی درمانی کمک کند. برخی از رایج ترین ابزار مورد استفاده در بازی درمانی عبارتند از:
- عروسک های انسان نما
- بازی های درمانی، مانند بازی های فکری
- اتاق عروسکی با عروسک ها
- عروسک دستی
- لوازم هنری
- سینی شنی با قالب
- عروسک های حیوانات
- ماشین های اسباب بازی
- خونه سازی ها
- دستبند اسباب بازی
- اسباب بازی های موسیقایی
- ماکت آشپز خانه با غذا های اسباب بازی ( مصنوعی)
بازی درمانی غیر مسقیم
بازی درمانی دو شکل کلی دارد: غیر مستقیم( یا کودک محور) و مستقیم.
در بازی درمانی نوع کودک محور یا غیر مستقیم به کودک اسباب بازی یا ابزار خلاقه داده شده و به او اجازه داده می شود که خودش تصمیم بگیرد وقتش را چگونه بگذراند. به او هیچ دستور العمل یا راهنمایی در مورد اینکه چه کاری باید انجام دهد و چگونه باید مشکلاتش را حل کند داده نمی شود .
در بازی درمانی غیر مستقیم رهیافت درمانی نوعی از درمان روانپویایی است. تعریف اولیه ی این نوع از بازی درمانی این است که وقتی به بچه اجازه داده می شود کاری را انجام بدهد که خودش دوست دارد، خود کودک راه حل مشکلاتش را پیدا می کند.
تمام طول جلسه ی این نوع از بازی درمانی کاملا غیر ساختار مند است. مشاور کودک ممکن است فقط کیفیت بازی کودک را نظاره کند یا ممکن است در مورد کاری که بچه می کند به او نظر هم بدهد.
مشاور کودک ممکن است در بازی کردن با بچه سهیم شود ( البته در صورتی که خود بچه از او دعوت کند). فقط به خود بچه بستگی دارد که مشاور را بازی بدهد یا نه.
بازی درمانی مستقیم
در برخی از موارد روانشناس کودک ممکن است از روش استراتژی بازی درمانی مستقیم استفاده کند. هر جلسه ی بازی درمانی در این روش موضوع مشخصی دارد یا هدفی دارد که باید به آن رسید.
ممکن است به بچه گفته شود که مثلا امروز قرار است با عروسک های دستی بازی کنیم. و این هم عروسک تو خواهد بود. یا اینکه مشاور کودک ممکن است بازی خاصی را برای انجام دادن انتخاب کند.
روانشناس کودک ممکن است همچنین خودش در بازی درمانی دخیل شود و قصه ی بازی را هدایت کند. برای مثال اگر بچه دارد از عروسک های دستی استفاده می کند تا صحنه ی مورد زورگویی قرار گرفتن یک بچه را باز سازی کند، مشاور روانشناس کودک ممکن است در این لحظه دخالت کند تا به عروسک کمک نماید تا راهی برای مقاومت کردن در برابر زورگویی پیدا کند.
انواع بازی درمانی
علاوه بر رهیافت های ابتدایی بازی-درمانی، همچنین انواع زیاد دیگری هم از بازی-درمانی وجود دارند. در زیر به رایج ترین انواع بازی درمانی اشاره خواهیم کرد:
- بازی پدر یا مادر فرزندی: در این شکل از بازی-درمانی والدین هم در بازی دخیل هستند و مشاور کودک به والدین آموزش می دهد که چگونه در حین بازی با بچه تعامل داشته باشند. هدف این نوع از بازی-درمانی نزدیک تر کردن فاصله های احساسی بین والدین و فرزندان است.
- درمان با سطل شن: در این نوع از بازی-درمانی کودک می تواند برخی از رویداد هایی را که دیده است در یک فضای محدود شنی، با استفاده از برخی از عروسک ها و قالب های شنی باز سازی کند. عروسک هایی که مانند حیوانات و انسان ها هستند. صحنه ای که کودک در زمین شنی خلق می کند در حقیقت بازتابی از زندگی واقعی خود او است و به او این اجازه را می دهد که درگیری های درونی اش را حل کند، موانع را پشت سر بگذارد و خود باوری پیدا کند.
- قصه درمانی: در این روش از بازی-درمانی، مشاور کودک و بچه ممکن است با هم کتاب بخوانند تا بچه از این طریق بتواند ایده ها و مهارت های مورد نیازش را بیاموزد.
- بازی تخیلی : در این نوع از بازی-درمانی، به بچه اسباب بازی هایی داده می شود که تخیلش را راه می اندازند مانند لباس برای بازی لباس، خانه ی عروسکی، عروس ک های دستی، عروسک های انسان نما. این روش می تواند هم مستقیم و هم غیر مستقیم باشد.
- درمان رفتار شناختی: در این روش مشاور کودک ممکن است از بازی برای کمک به بچه برای یادگیری اینکه چگونه متفاوت از گذشته فکر و رفتار کند استفاده نماید. ممکن است به یک عروسک توصیه شود که چگونه فکرش را عوض کند یا مشاور کودک ممکن است از بچه بخواهد تا به یک عروسک حیوانی یاد بدهد که چگونه با شرایط استرس زا کنار بیاید.
بهترین مرکز بازی درمانی در تهران
همه ی مشاوران و روانشناسان کودک الزاما از بازی-درمانی استفاده نمی کنند. اگر بازی-درمانی بهترین روش برای کمک به حل مشکلات روحی و روانی کودک شما است، او را پیش یک بازی درمانگر متخصص ببرید.
لینک منبع
مطالب پیشنهادی
